Dreigend schisma in Rooms-Katholieke Kerk in Duitsland

Klaas van der Zwaag

Deelnemers van de ”Synodale Weg”, een platform van Duitse rooms-katholieken, die hun wensen uiten over de toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk.  beeld Maximilian von Lachner, Deutsche Bischofskonferenz

KERK & RELIGIE
Het rommelt in de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) in Duitsland. Het door paus Franciscus in gang gezette proces „op weg naar een synodale kerk” –bedoeld om twee jaar lang naar de stem van alle rooms-katholieke gelovigen te horen– wordt volgens bezwaarde rooms-katholieken aangegrepen om een liberale agenda door te zetten. „De kerk protestantiseert: gelovigen interpreteren autonoom de Bijbel en verwerpen het gezag van de kerk.”

Woensdag bood een verontruste groep van rooms-katholieken, verenigd rond het manifest ”Neues Anfang”, 6000 handtekeningen aan de paus aan. Hun grieven zijn dat de misbruikschandalen in de RKK aangegrepen worden om het gezag van de kerk zélf ter discussie te stellen en openlijk te pleiten voor gewijde vrouwen en de acceptatie van homoseksuelen en transgenders.

De ”synodale weg” in Duitsland is door de Duitse bisschoppen in 2019 in het leven geroepen als antwoord op het wereldwijde proces in de RKK dat zal uitmonden in een internationale bisschoppensynode in oktober 2023. ”Synode” betekent vanuit het Latijn ”samen op weg”. Maar Duitsland gaat een eígen weg. De 230 leden van het platform ”de synodale weg” debatteren over de volgende thema’s: klerikaal machtsmisbruik, celibaat, katholieke seksuele moraal (en haar afwijzing van homoseksualiteit ten gunste van het alleenrecht van het huwelijk) en vrouwen in diensten en ambten van de kerk.

Met name de positie van de vrouw ligt bij Rome moeilijk, want sinds het apostolisch schrijven ”Ordinatio sacredotalis” in 1994 geldt als onfeilbare leer „dat de kerk geen enkele volmacht heeft, vrouwen de priesterwijding te geven.” Dat belet de paus niet om actief de plaats van de vrouw in de kerk te bevorderen door verschillende benoemingen. Ook het manifest bepleit een „belangrijke” plaats van vrouwen in alle geledingen van de kerk, inclusief de besturende functies. „Hun potentieel is nog lang niet uitgeput.” Maar er mag geen sprake zijn van een wijding in het ambt.

Deelnemers van de ”Synodale Weg” in het congresgebouw van Frankfurt.  beeld Maximilian von Lachner, Deutsche Bischofskonferenz
Luther
Opmerkelijk is dat het protestantisme nu als de boosdoener van ”de synodale weg” wordt aangewezen. Luther heeft volgens Karl-Heinz Menke, zo schrijft hij in het conservatieve rooms-katholieke dagblad Die Tagespost, de Bijbel autonoom gelezen, wat vervolgens geleid heeft tot de Verlichting en het modernisme. De behoudende Keulse kardinaal Woelki spreekt van de ”synodale weg” als een „quasi protestants kerkparlement.” Aan het protestantisme wordt mede gerefereerd omdat de meeste protestantse kerken in de wereld alle kerkelijke ambten voor vrouwen opengesteld hebben, zo melden rooms-katholieke critici fijnzinnig.

Intussen roept het manifest ”Neues Anfang” op tot reformatie (het heet ook ”Reform-Manifest”), maar dan wel bedoeld als spirituele vernieuwing van de kerk. De initiatiefnemers voelen zich verbonden met de door paus Franciscus bepleitte ”herevangelisatie” van de wereld. Het verwijt van het manifest is dat de progressieven zending en evangelisatie volkomen negeren en alleen hun eigen agenda willen promoten.

De discussie heeft geleid tot een stroom van boeken voor en tegen de ”synodale weg”. In het boek ”Der synodale Weg. Eine Zwischenbilanz” (Herder Verlag) laten voorstanders weten dat het geduld opraakt om tot vernieuwingen te komen en dat het tijd is dat de kerk haar rigide opvattingen over onder meer homoseksualiteit afzweert. Er is ook een stroom van boeken op gang gekomen die de ”synodale weg” als ”onkatholiek” en ”onsociaal” beschouwen.

Nederland
Opvallend is dat Nederland als waarschuwend voorbeeld wordt gezien, zo waarschuwt de voormalige curiekardinaal Walter Kasper. Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) werd in Nederland aangegrepen om tijdens het geruchtmakende Pastoraal Concilie van Noordwijkerhout (1968-1970) eigenmachtig het celibaat af te schaffen. De bisschoppen boden geen verzet, wat leidde tot een ingrijpen in de Nederlandse kerk door Rome met het aanstellen van orthodoxe bisschoppen, zoals Simonis en Gijsen.

Zal dat nu weer gebeuren? Paus Franciscus heeft al duidelijk richting de Duitse kerk laten weten dat een synode geen parlement is waar items door stemmingen worden besloten. Het manifest waarschuwt dat de eigen weg van Duitsland de eenheid met de wereldkerk verbreekt en op een schisma uitloopt.

Guido Horst, hoofdredacteur van Die Tagespost, zegt in een reactie op de aanbieding van het manifest woensdag, dat de paus het document „met grote interesse” in ontvangst heeft genomen. „Tijdens de bijeenkomst moedigde Franciscus het initiatief expliciet aan en gaf hij aan in dialoog te willen treden met de Duitse bisschoppen. De term protestantisme is overigens niet polemisch bedoeld als diskwalificatie van onze protestantse medechristenen. Sommigen van de ”synodale weg” flirten zélf met de term „protestantisering”. Het gaat om een ernstige zaak: zal de Katholieke Kerk in Duitsland haar kracht zoeken in een ware reformatie, gebaseerd op Christus en verbonden met de stoel van Petrus, of wordt zij een instrument van zuiver seculiere belangen? De toekomst van de Katholieke Kerk én van een ware hervorming staan op het spel.”