"Zijn de stoelendans (en de onrust) binnen de Vaticaanse communicatie voorbij?"

Het Vaticaan heeft er een nieuwe perschef bij: de half-Nederlandse Matteo Bruni. Met zijn benoeming krijgen de hervormingen van de Vaticaanse communicatieafdelingen steeds meer vorm. Maar zijn de stoelendans en de onrust hiermee voorbij?

Bruni (43) – wiens moeder Nederlandse is – zal met ingang van 22 juli de functie op zich nemen. Zijn aanstelling hing al geruime tijd in de lucht. Het Vaticaan heeft vooralsnog nog geen adjunct-woordvoerder aangesteld, maar naar verluidt is de Heilige Stoel op zoek naar een vrouw om deze functie te bekleden.

De in Groot-Brittannië geboren Italiaan is geen onbekende binnen het Vaticaan. Bruni is sinds 2009 binnen verschillende functies werkzaam voor de persdienst van de Heilige Stoel. Zo was hij in 2016 verantwoordelijk voor de accreditatie van journalisten en coördineerde hij de afdeling Media Operations.

Sinds 2013 is hij betrokken bij de organisatie en coördinatie van de media die meegaat met de paus tijdens diens buitenlandse reizen.

Academische achtergrond
Bruni, die geen journalistieke achtergrond heeft, is verbonden aan de katholieke lekenbeweging gemeenschap van Sant’Egidio. Hij heeft een academische studie afgerond en spreekt verschillende talen vloeiend.

Hij volgt Alessandro Gisotti op, die tijdelijk was aangesteld nadat de twee belangrijkste woordvoerders van de Heilige Stoel in januari hun functie neerlegden.

Gisotti zal, zoals reeds bekend was bij zijn tijdelijke aanstelling, werkzaam zijn als adjunct-hoofdredacteur van de Vaticaanse nieuwsdienst Vatican News. Hij wordt daarmee de rechterhand van ‘zwaargewicht’ en oud-Vaticanist Andrea Tornielli, die in december hoofdredacteur werd van de Vaticaanse media.

Hervormingen en ‘Lettergate’
Met de benoeming van Bruni lijkt een einde te zijn gekomen aan de stoelendans binnen de Vaticaanse communicatieafdelingen. Die begon in 2015 toen paus Franciscus het voormalige Secretariaat voor de Communicatie oprichtte. Daarbij fuseerden alle communicatiebureau’s van het Vaticaan.

Het Secretariaat werd drie jaar later (juni 2018) alweer omgevormd tot Dicasterie voor de Communicatie, waarmee het een belangrijkere status verkreeg. Paus Franciscus benoemde de Italiaanse journalist Paolo Ruffini tot nieuwe prefect van het Dicasterie.

Ruffini, de eerste leek ooit op een dergelijke post, volgde mgr. Dario Viganò op, die enige maanden daarvoor zijn functie moest neerleggen na de zogeheten ‘lettergate’. Viganò had ter gelegenheid van de presentatie van een boekenreeks over de theologie van paus Franciscus, een bewerkte brief van emeritus-paus Benedictus XVI verspreidt, waarin enkele passages bewust waren weggelaten.

De emeritus-paus verbaasde zich in de betreffende passages over het feit dat een Duitse theoloog die tijdens zijn pontificaat bekend stond “als de voortrekker van anti-pauselijke initiatieven”, had meegewerkt aan de reeks.

Onrust laait weer op
De onrust binnen de Vaticaanse communicatie laaide weer op toen in januari de twee belangrijkste woordvoerders van de Heilige Stoel, Greg Burke en Paloma Garcia Ovejero, hun functie onverwachts neerlegden.

De twee maakten via een reeks tweets bekend te zijn afgetreden met het oog op de veranderingen in de communicatie-afdeling van het Vaticaan. “Wij denken dat het het beste is dat de Heilige Vader volledig vrij is om een nieuw team samen te stellen. Ondanks de officiële versie, werd later bekend dat Burke en Ovejero zouden zijn opgestapt wegens het niet ten volle kunnen uitoefenen van hun functie.

De Amerikaan en de Spaanse -van oudsher journalisten- zouden volgens Vaticanist John Allen geen directe toegang hebben gehad tot de paus en zijn gestuit op de bureaucratische mechanismes binnen het Vaticaan.

De hoofdredacteur van Crux zag het vertrek van de twee aankomen: journalisten in hart en nieren zijn volgens Allen niet gemaakt voor een rol als puur zakelijke woordvoerder.

Hoofdredacteur Osservatore Romano
Kort na het aftreden van Burke en Ovejero werd ook bekend dat de Vaticaanse krant Osservatore Romano een nieuwe hoofdredacteur kreeg: journalist en godsdienstleraar Andrea Monda.

Monda was nog geen drie maanden actief, toen de voltallige vrouwelijke redactie van het Vaticaanse maandblad Women Church World opstapte. De glossy wordt als maandelijkse bijlage van de Vaticaanse krant L’Osservatore Romano uitgegeven.

Volgens hoofdredacteur en oprichter Lucetta Scaraffia was “een klimaat van wantrouwen en steeds verder gaande buitensluiting” de oorzaak, maar Monda ontkende dit. Scaraffia werd juist alle ruimte geboden, aldus de hoofdredacteur.

Bruni de ‘insider’
Met de aanstelling van Bruni lijkt de rust binnen de Vaticaanse communicatie voorlopig te zijn teruggekeerd. Paolo Ruffini, prefect van de Vaticaanse Communicatie, is er zeker van dat Bruni de persdienst op deskundige wijze zal leiden.

Bruni, op zijn beurt, is er zich van bewust dat de persafdeling van het Vaticaan “complex” is. De ‘insider’ verklaarde tegenover Vatican News dat kennis van de handel en wandel van de Vaticaanse communicatie hem goed van pas zal komen bij het meewerken aan de hervormingen van het Dicasterie.

Wellicht verklaart dit ook de keuze voor zijn profiel: een man die goed om kan gaan met Vaticaanse bureaucratische mechanismes en hoge piefen binnen de Vaticaanse media niet voor de voeten loopt.