Klinkende overwinning voor de paus: Vaticaanse synode geeft gelovigen meer inspraak

Het is een klinkende overwinning van paus Franciscus op sceptici die van drie jaar gepraat over de toekomst van de kerk weinig verwachtten. Maar ook op conservatieve geestelijken en andere katholieken die waarschuwden dat de Rooms-Katholieke Kerk haar hiërarchische identiteit aan het verspelen is.

De drie jaar durende synode over de toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk werd zaterdag afgesloten met de stemming over een slottekst door de bisschoppensynode. Alle 155 paragrafen van de slottekst kregen de benodigde tweederde meerderheid van de 356 uitgebrachte stemmen. Inclusief de alinea’s over de plaats van vrouwen in de kerk. Die is op het laatste moment onder druk van de progressieve flank toegevoegd.

Daarin wordt uitdrukkelijk gesteld dat ‘de vraag naar de toelating van vrouwen tot het diakenambt open blijft’, hoewel paus Franciscus deze vraag juist van de synodetafels had gehaald en naar een studiecommissie had verwezen.

Keuze van bisschoppen

Deze paragraaf kreeg instemming van 72,7 procent van de synodeleden. Bronnen binnen de synode melden dat meerdere conservatieve bisschoppen tijdens de laatste dag nog tevergeefs lobbyden om dit onderdeel te blokkeren.

Ondertussen doet de synode een aantal aanbevelingen die, als ze eenmaal door de paus in kerkelijke wetgeving worden omgezet, de kerkelijke praktijk flink zullen veranderen.

Zo wil de synode dat ‘het volk van God een grotere stem krijgt in de keuze van de bisschoppen’. Op dit moment is de bijdrage van gewone gelovigen in zulke selectieprocessen nihil.

Bisdomsynodes slechts aanbevolen

Besluitvormingsprocessen moeten bovendien ‘een duidelijker synodale stijl’ krijgen, dankzij ‘bredere participatie van mannelijke en vrouwelijke leken in alle fasen van besluitvormingsprocessen’.

Pastorale raden waarin gelovigen meepraten over het pastorale beleid moeten zowel op parochieel als op bisdomniveau verplicht worden. Deze kunnen worden samengesteld door verkiezingen. Als er geen verkiezing gehouden wordt, moet er minstens een ‘synodale raadpleging’ plaatsvinden om een reële afspiegeling van de geloofsgemeenschap te waarborgen. Daarnaast kunnen ook vertegenwoordigers van andere christelijke kerken in deze raden worden benoemd.

Synodes op bisdomniveau worden van harte aanbevolen. Zij zorgen voor ‘reguliere raadpleging tussen de bisschop en zijn volk’. In het conceptdocument, dat in handen is van deze krant, stond nog een verplichting tot een bisdomsynode, elke drie tot vijf jaar. Dat heeft de conservatieve flank er de laatste dagen echter uit weten te krijgen.

Heilzame decentralisatie

Opvallend is ook dat de synode wil dat pastoors en bisschoppen verantwoording afleggen over hun besluiten. Want, zo zegt de synode, ‘het afleggen van verantwoording naar de hiërarchische overste is door de eeuwen heen wel gepraktiseerd, maar de verantwoording naar de gemeenschap verdient het hersteld te worden’. Tenslotte wordt ook veel nadruk gelegd op de noodzaak van evaluatie van besluiten. Ook daar moeten leken over kunnen meepraten.

In de zoektocht naar een ‘heilzame decentralisatie’ van de zo hiërarchische Rooms-Katholieke Kerk wil de synode verder het ‘continentale niveau’ versterken, naast de veelal nationaal georganiseerde bisschoppenconferenties. Ook wil de synode dat nationale of regionale concilies, die ‘gedurende lange tijd in de kerkgeschiedenis verplicht waren’, weer periodiek gehouden gaan worden.

Maar met name over dit punt van het verdelen van de beslissingsbevoegdheid zei kardinaal Mario Grech tijdens de afsluitende persconferentie dat ‘niet alles nu al duidelijk gedefinieerd is omdat we nog in een proces zitten’.

Lokale kerken aangespoord

De synode is nog niet helemaal voorbij. Er volgt nu ‘een implementatiefase’, die door het Vaticaanse synodesecretariaat zal worden begeleid. Lokale kerken wordt in afwachting van pauselijke besluiten al wel gevraagd de ‘synodale methode van raadpleging en onderscheiding’ te gebruiken en te komen tot ‘een merkbare synodale bekering’.

Paus Franciscus kondigde als afsluiting van de synode tot ieders verrassing aan dat hij geen eigen samenvattende officiele tekst, een zogenaamde ‘post-synodale exhortatie’, zal publiceren, zoals tot nu toe wel telkens is gebeurd.

‘Nu moeten er besluiten worden genomen’, liet hij weten. Voor sommige keuzes zal hij de uitkomsten van de door hem opgerichte studiegroepen met specialisten afwachten. Deze moeten uiterlijk 15 juni hun werkzaamheden af hebben. Andere beslissingen zal hij mogelijk al eerder kunnen nemen.