"Rome duidt sacramenten meer eigentijds"

In Utrecht vindt vandaag de presentatie plaats van het boek ”De zeven sacramenten” (uitg. 2VM, Bergambacht). Het is een Bijbels- en systematisch-theologische studie van twee Tilburgse priester-theologen, dr. Herwi W. M. Rikhof, emeritus hoogleraar systematische theologie, en dr. Archibald L. H. M. van Wieringen, universitair hoofddocent Oude Testament.

Sinds het Tweede Vaticaans Concilie (1963-1965) is er op het punt van de sacramenten veel veranderd. Biecht heet nu bij voorkeur ”sacrament van boete en verzoening”, niet meer gericht op allerlei individuele zonden, maar een verzoening die plaatsvindt in de gemeenschap van de kerk. Het befaamde ”laatste oliesel” of ”sacrament van de stervende”, vanouds gefixeerd op het stervensuur, heet nu ”sacrament van de zieken”. De nadruk ligt meer op ziekte dan op zonde.

Het huwelijk blijft een sacrament, maar heet een verbond in plaats van contract (Trente). Er is meer aandacht voor de eigen waarde van de liefdesgemeenschap tussen man en vrouw, niet primair gericht op de ”huwelijksplicht” (voortbrengen van kinderen), laat staan „bevrediging van begeerten” en „het bezit van het lichaam van de ander”, zoals de Codex van 1917 nog formuleerde.

Dit maakt niet ongedaan dat de kerk de sacramenten maakt en de sacramenten de kerk. Die aanduiding komt regelmatig voor in deze bundel over de zeven sacramenten: doopsel, vormsel, priesterschap, sacrament van boete en verzoening, sacrament van de zieken, huwelijk en eucharistie. Typisch voor de Rooms-Katholieke Kerk is dat de hele werkelijkheid als sacrament gedacht wordt: de Schrift, Christus en de kerk als een „oersacrament”, teken van de vereniging van God en de mens.

Rome legt nu weer de nadruk op de eenheid van doopsel en vormsel (protestantse equivalent voor belijdenis) als inwijding in het lichaam van Christus. Het vormsel is de voltooiing van de doop, gevolgd door deelname aan de eucharistie. Lang was Rome een kerk van de priester, die het heil bemiddelde naar de gelovige door de sacramenten. Naast deze priesterlijke taak is er nu ook de verkondigende taak vanuit het Woord. Aangaande de eucharistie, nog steeds hét sacrament van Rome, wordt na Vaticanum II steeds meer de nadruk gelegd op actieve deelname van de gelovigen. Dat is een breuk met de traditie waarin kerkgangers passief moesten toekijken naar de celebrerende priester.

Terwijl er voor Vaticanum II gesproken werd van het ”misoffer”, wordt er nu gesproken over ”de tweevoudige tafel van de Schrift en van de eucharistie.” De nieuwe theologie doet een pleidooi voor een herwaardering van herinnering ten koste van herhaling. De discussie daarover is nog niet uitgewoed, ook omdat de officiële catechismus van de kerk spreekt van herhaling van het offer van Christus en de transsubstantiatie handhaaft.

Afbeelding van 652234 via Pixabay