De Missionaire Parochie kan niet zonder de synode van paus Franciscus. En andersom

Meer dan 850 priesters, diakens, pastoraal werkers en actieve parochianen waren vorige week zaterdag enthousiast in Veenendaal bij elkaar om zich tijdens een conferentie te laten inspireren.

Met ‘De Missionaire Parochie’ probeert de Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk het tij te keren. Om te voorkomen dat ‘in 2030 de laatste katholiek hier het licht uit kan doen’, zoals de penningmeester van de parochie in Middelburg in 2020 tegen deze krant zei.

Het is allemaal gebaseerd op het gedachtegoed van de Canadese priester James Mallon. Het gaat uit van een zelfbewust katholicisme dat de wereld iets te vertellen heeft, mensen kan inspireren en geloofsgemeenschappen in beweging brengt.

‘Na de eucharistieviering van vanochtend werd het toch nog een mooie dag’, schreef een Brabantse diaken op Facebook. De preek van kardinaal Wim Eijk, die opriep tegen de ‘lhbt+-theorie’ te strijden, viel bij een deel van de aanwezigen helemaal verkeerd.

Geest

Toch was er aan het eind van de dag een algemeen gedeeld enthousiasme. Een priester uit het midden van het land verheugde zich te hebben gezien dat ‘we samen willen bijdragen aan oplossingen en niet blijven steken in problemen’.

Maar het valt op dat deze parochievernieuwingsslag van de Nederlandse Katholieke Kerk niet of nauwelijks aandacht heeft voor de zoektocht naar kerkvernieuwing door ‘synodaliteit’, zoals paus Franciscus die in 2021 in gang heeft gezet. De wereldwijde synode probeert de Katholieke Kerk te vernieuwen in twee opzichten. Allereerst wil zij leken veel duidelijker dan voorheen medeverantwoordelijk maken voor het wezen en handelen van de kerk.

Het tweede is dat deze ‘synodale kerk’ – letterlijk: een kerk die samen op weg is – een luisterende kerk wil zijn. Zij gelooft dat je de heilige Geest op het spoor kunt komen wanneer je als christenen met elkaar in gesprek gaat, ook bij meningsverschillen. Zij gelooft ook dat de heilige Geest te beluisteren is wanneer de kerk onderscheidend luistert naar ontwikkelingen in de samenleving.

evangelicaal

De overlap tussen De Missionaire Parochie en de synodale kerk van paus Franciscus zit hem vooral in het eerste punt. ‘Pas als je parochianen medeverantwoordelijk maakt, zie je een parochie wakker worden en bloeien’, zei James Mallon in 2022 tegen deze krant. ‘Veel priesters verstikken het leven van de parochie. Zij delegeren taken en verantwoordelijkheden. Maar zij verschaffen geen autoriteit aan parochianen. Als je dat wel doet, zie je een explosieve groei van impact in een parochie. Dat is prachtig om te zien.’

Maar op het tweede punt leggen De Missionaire Parochie en de synodale kerk duidelijk andere accenten. De methode van Mallon is een typisch Noord-Amerikaanse methode met een stevige evangelicale inslag. ‘Ik geloof dat de kerk van nature theologisch conservatief moet zijn. We moeten bewaren, beschermen en doorgeven’, zei Mallon.

karikaturaal

Ondertussen moeten wel ‘modellen en methodes aangepast worden, want we leven in een veranderende wereld’, vindt hij. Dus staat er een band op het podium en is de bijdrage van charismatische katholieke bewegingen opvallend groot. De Missionaire Parochie staat voor een zekere veramerikanisering en evangelicalisering van het katholicisme.

Als je beide kerkvernieuwingsbewegingen wat scherp en karikaturaal tegenover elkaar wilt zetten, kun je zeggen dat De Missionaire Parochie staat voor een sprekende kerk, de synodale kerk voor een luisterende kerk.

De eerste verpakt de oude boodschap in nieuwe vormen; de tweede wil ook kijken of de boodschap misschien verdieping behoeft. De eerste spreekt over de vreugde en de hoop van het geloven, de tweede geeft veel uitdrukkelijker ruimte aan het luisteren naar het lijden van mensen in en aan de kerk. De eerste is uitbundig enthousiast, de tweede is eerder onderscheidend en bezinnend. De eerste wil tot ‘de wereld spreken’, de tweede wil ook van ‘de wereld’ leren door met haar in dialoog te gaan.

zoektocht

Maar ondertussen zijn de pastores en parochianen die bij De Missionaire Parochie te vinden zijn, dezelfde als die zich actief voor de synode inzetten. Decennialang was de Katholieke Kerk in Nederland hevig gepolariseerd in een (grote) liberale vleugel en een (kleine) conservatieve flank. Die luxe kan de imploderende Nederlandse kerk zich vandaag niet meer permitteren.

Paus Franciscus heeft duidelijk gemaakt dat zijn zoektocht naar een synodale kerk als uiteindelijk doel heeft ook een missionaire kerk te zijn. Juist daarom lijkt het zinvol dat deze twee kerkvernieuwingsbewegingen niet meer vooral parallel naast elkaar blijven lopen. Hoe kan het synodale het missionaire gaan versterken en doen groeien? En hoe kan het gegroeide missionaire elan het synodale karakter van de kerk inspireren? Beide kerkvernieuwingsmodellen verdienen het op elkaar betrokken te worden.

Afbeelding van Annett_Klingner via Pixabay