"Jonge tradities: Avondmaal op Eerste Kerstdag"

Sinds de Reformatie in Nederland een feit was, zeg vanaf de jaren zestig van de zestiende eeuw, vierde de toenmalige gereformeerde kerk avondmaal op de kerkelijke feestdagen. Dat wil zeggen met Pasen, Pinksteren en Kerst. Nieuw was dat overigens niet, het is een van de gewoonten die men overnam van de kerk van Rome, op hoogtijdagen vier je het avondmaal. In de taal van toen, geen mis zonder eucharistie. Het gemiddelde kerkvolk vierde niet zo vaak meer de mis met de eucharistie, maar in ieder geval wel als het feest was. Er is een mate van mijding van de wekelijkse eucharistie om allerlei redenen. Maar in ieder geval deed je mee op de feestdagen van de kerk, dat was wel het minste. De nieuwe gereformeerde kerk van de Reformatie hield vast aan deze frequentie van avondmaalsviering. Een wekelijkse viering zat er niet in. In sommige steden een maandelijkse, of tweemaandelijkse, maar in de meeste gevallen bleef het bij de kerkelijke feestdagen. Dus vierde je op eerste kerstdag het heilig avondmaal. Geen feest zonder avondmaal!

Stille dood

Omdat het van Pinksteren tot Kerst wel erg lang duurde kwam er een viering in september bij. Vandaar dat veel gemeenten tot op de dag van vandaag vier maal per jaar het avondmaal vieren, aangevuld met een viering op of rond Goede Vrijdag. Maar de traditie van een viering op de feestdagen is voorbij. In de meeste protestantse gemeenten is ze in de negentiende eeuw een stille dood gestorven. Uitzonderingen bevestigen de regel. Deze uitzonderingen zijn te vinden op de rechterflank van de reformatorische gezindte, bijvoorbeeld in de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Maar ook daar taant de traditie. In de gemeente van Gouda verdween de traditie de laatste jaren. Het is zoeken met een lampje naar plekken waar deze oude traditie nog leeft.

Verwaarlozing

Oude tradities sterven, nieuwe worden geboren. In dit geval: geen avondmaal met Kerst. Dat lijkt dus heel gewoon, maar dat is het in de grote traditie van de kerk helemaal niet. Rome geeft daar blijk van. In de kerstnacht en met de hoogmis van de eerste kerstdag krijgt het gelovig volk de eucharistie, de dankzegging voor de genade van Jezus Christus die zijn leven gaf voor de zonden van de wereld. Lange tijd hielden protestanten gelijke tred, hoe kan het feest zijn zonder dit wonder te gedenken en te beleven en te proeven in brood en wijn?! Maar het leven van een missionaire kerk bleek sterker dan de leer van een belijdende kerk. Avondmaal met Kerst vindt onder orthodoxe protestanten nauwelijks gehoor meer. Naar argumenten tegen avondmaal op de eerste kerstdag is het gissen, ze worden zelden opgeschreven. Historisch ligt de verwaarlozing van het avondmaal in het gebrek aan beleving en waardering ervan, of in het ertegen opzien. Dat sloeg al vroeg toe in het protestantisme en werkt nog steeds door. Dan maar geen avondmaal? Onze traditie vertelt een ander verhaal en vraagt misschien wel om een wedergeboorte, een nieuwe jonge traditie. Avondmaal met Kerst om het lijden van dit Kind te gedenken.

Afbeelding van congerdesign via Pixabay