Spanning stijgt op synode: vraag naar macht van bisschoppen verdeelt en er is vrees voor besluiteloosheid

‘Iedereen vond het de eerste veertien dagen bijzonder om de gigantische diversiteit van de wereldkerk te ontdekken’, vertelt een van de deelnemers aan de bisschoppensynode op het Sint-Pietersplein. ‘Maar na twee weken komen de spanningen en verschillen van mening bovendrijven: dat is nu niet meer te ontwijken’, vertelt deze Noord-Amerikaan.

Op 29 oktober zullen 365 synodevaders en -moeders meer dan drie weken achter gesloten deuren hebben nagedacht over de vernieuwing van de Rooms-Katholieke Kerk. Zij publiceren dan een samenvattende slottekst en een ‘Brief aan het Volk van God’ met de oproep aan alle katholieken ter wereld om gedurende elf maanden, tot de afsluitende tweede sessie in oktober 2024 het synodale vernieuwingsvuur brandend te houden.

De derde module van deze bisschoppensynode is bovendien inhoudelijk het hart ervan. Het stelt de netelige vraag naar hervorming van kerkelijke structuren en naar de uitoefening en controle van macht in de kerk. En deze macht ligt bij de bisschoppen.

‘jezuïetenstreek’

Verschillende bisschoppen lieten tijdens hun interventies volgens ingewijden weten ‘het uiteindelijke beslissingsrecht opnieuw exclusief bij de bisschoppen te willen leggen’. Meerderen van hen storen zich aan het feit dat niet-bisschoppen (waaronder 54 vrouwen) stemrecht hebben tijdens deze bisschoppensynode.

Een andere deelnemer nuanceert: ‘Dat zijn bisschoppen die publiekelijk het woord namen, maar we weten niet hoe de verhoudingen in de gespreksgroepen liggen.’

Naast deze domper op het enthousiasme van sommigen speelt ook de vermoeidheid parten. ‘Iedereen is doodop’, zegt een van de deelnemers. ‘We hebben te veel hooi op onze vork genomen, volgende keer moeten we het programma ontlasten’, zegt een van de organisatoren.

In Rome gaat inmiddels de grap de ronde dat deze hele synode een ‘jezuïetenstreek’ is: ‘Aan het eind is iedereen zo gaar dat iedereen zegt: schrijf maar op wat je wilt, als het maar voorbij is.’

Daarnaast is er ook een groeiend besef van de omvang van de problemen. Zelfs het ‘c-woord is gevallen’, zegt een andere deelnemer. ‘Er zijn zo veel vragen in de kerk die we niet kunnen oplossen. Hebben we niet een nieuw concilie nodig?’

Binnen de Rooms-Katholieke Kerk is een synode een raadgevende kerkvergadering, terwijl een concilie een besluitvormende vergadering is.

theologisch gebrek

Maar niemand in Rome kan zich momenteel werkelijk een nieuw concilie voorstellen. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) telde de Katholieke Kerk 2600 bisschoppen: inmiddels is dat aantal gegroeid tot meer dan 5000. Met zo’n groot aantal bisschoppen lijkt het onmogelijk tot besluitvorming te komen.

Maar het gebruik van het woord ‘concilie’ toont wel dat verschillende synodevaders en -moeders beseffen dat er de afgelopen jaren vertraging is opgelopen in de noodzakelijke kerkelijke hervormingen en aanpassingen. En ook dat de uitdagingen te talrijk zijn om door deze synode opgelost te worden.

De vragen die op tafel liggen zijn bovendien complex. Zo complex dat verschillende deelnemers een grotere inbreng van theologen zouden willen en een hoger theologisch niveau dan nu het geval is.

open deur

Maar de theologische experts in de zaal die door de paus zijn benoemd, mogen zich inhoudelijk niet of nauwelijks met de discussie bemoeien. Gespreksgroepen kunnen een beroep op hen doen, en het centrale synodesecretariaat moedigt dat ook aan, maar dat lijkt nauwelijks te gebeuren. In een van de groepen hadden leken voorgesteld advies te vragen aan de theologen in de zaal, maar de bisschoppen hadden geantwoord dat dat niet nodig was omdat zij zelf ook theologen zijn.

Een van de bisschoppen toont zich zelfs uiterst negatief over het niveau van de discussie. Op de vraag of er gebrek aan theologie heerst, antwoordt hij met grote ogen: ‘Gebrek aan denken is er!’ Volgens hem wordt te veel slechts vanuit ervaringen beargumenteerd. ‘De zaken worden zo wel besproken, maar niet bediscussieerd.’

De grootste angst van hervormingsgezinden is dan ook dat op 29 oktober niet veel anders dan mooie vrome woorden in de twee slotteksten zullen staan. Behoudende deelnemers lijken daar juist op te willen aansturen.

‘Franciscus heeft de deur duidelijk opengezet en nu moeten we kijken wat we daarmee doen’, zegt een bisschop. ‘Maar de meeste synodevaders lijken op de drempel te blijven staan en ze kijken een beetje naar buiten.’

Afbeelding van sabetheli via Pixabay