Brieven uit Rome moeten hervormende Duitse katholieken in bedwang houden en conservatieven geruststellen

In Essen werd op 10 november het ‘Synodaal Comité’ opgericht, om de hervormingen waarmee de Duitse kerk in 2019 is begonnen, uit te werken en uit te voeren. In dat comité zitten 27 bisschoppen, 27 leken en 20 andere gekozen leden. Maar vier van de bisschoppen doen niet mee uit protest. Zij vormen de conservatieve flank van het Duitse episcopaat.

Zoals alles in Duitsland is alles tot op de komma nauwkeurig geregeld en op papier gezet. Zo nauwgezet dat men er in het Vaticaan zenuwachtig van wordt.

De Romeinse curie vreest dat de progressieve Duitsers tegen de kerkelijke leer zullen ingaan. Paus Franciscus lijkt vooral benauwd dat de Duitsers met het scheppen van nieuwe structuren geen ruimte voor de heilige Geest overlaten.

Het Synodaal Comité is het vervolg van de Synodale Weg, het ingrijpende proces voor kerkvernieuwing dat de Duitse kerk van december 2019 tot maart 2023 hield naar aanleiding van het seksueel misbruik in de Duitse kerk.

brieven

Het comité moet onder meer de oprichting van een ‘Synodale Raad’ voorbereiden. Daarin gaan vanaf 2026 leken met de bisschoppen meepraten over kerkelijk beleid op landelijk niveau.

Het was voor Rome aanleiding om twee brieven naar Duitsland te sturen.

De eerste was een brief van paus Franciscus aan vier vooraanstaande, conservatieve katholieke vrouwen, onder wie twee hoogleraren theologie. Zij hadden zich in een brief met hun zorgen tot de paus gewend. De vier vrouwen waren allemaal lid van de Synodale Weg, maar zij stapten eruit omdat volgens hen ‘centrale delen van de katholieke leer in twijfel getrokken’ werden.

De paus wijst de oprichting van het Synodaal Comité af. Hij schrijft bezorgd te zijn over ‘de intussen talrijke concrete stappen waarmee grote delen van deze lokale kerk zich steeds verder van de gezamenlijke weg van de wereldkerk dreigt te verwijderen’.

gevangenissen

Volgens Franciscus moet men ‘geen heil zoeken in steeds nieuwe gremia en in een zekere egocentrisme, waardoor men steeds met dezelfde thema’s op de proppen komt’. Veel meer heeft de kerk het nodig ‘zich te openen en naar buiten te treden, om onze broeders en zusters te ontmoeten, in het bijzonder zij die op de drempels van onze kerkdeuren staan, of die op de straten, in gevangenissen, in ziekenhuizen, op pleinen en steden te vinden zijn’.

De tweede brief kwam van kardinaal Pietro Parolin, de tweede man van het Vaticaan, en was gericht aan de Duitse bisschoppenconferentie.

In Duitsland is men er van overtuigd dat men weliswaar de grenzen van het huidige kerkelijk recht opzoekt, maar daar netjes binnen blijft.

Daarin bakent Parolin de speelruimte voor hervormingen af. De kerkelijke leer biedt geen openingen als het gaat om de priesterwijding van vrouwen en de zondigheid van homoseksuele handelingen, laat hij weten. De Synodale Weg had de paus juist gevraagd de huidige kerkelijke leer op deze punten opnieuw te onderzoeken.

wereldsynode

Op 2 oktober had het hoofd van het dicasterie voor de geloofsleer, kardinaal Victor Manuel Fernandez, echter nog - met instemming van paus Franciscus - aan vier conservatieve kardinalen geschreven dat het debat over de priesterwijding van vrouwen niet langer verboden is. Zo’n verbod had paus Johannes Paulus II in 1994 uitgevaardigd.

De brief van Parolin laat zien dat men in het Vaticaan de discussie nu zeker niet opportuun vindt en al helemaal niet op hoog niveau. Op theologische faculteiten hoogstens.

Uit de brief van kardinaal Parolin blijkt dat het Vaticaan de conservatieve flank van de kerk gerust wil stellen: aan progressiviteit worden stevig grenzen gesteld. Maar intussen gaat de wereldsynode wel gewoon door. Deze moet in oktober 2024 tot een einde worden gebracht.

Een belangrijk deel van het probleem lijkt dat Rome en Duitsland elkaar wegens grote cultuur- en taalverschillen niet of nauwelijks begrijpen.

In dat proces worden ook de thema’s besproken die in Duitsland spelen: inspraak van leken, seksuele moraal, priestercelibaat en de rol van vrouwen in de kerk. Alleen gaat dat op een meer spirituele en minder theologisch en juridisch precieze wijze. En de uitkomsten ervan zijn nog open.

geheime gesprekken

Intussen is in Vaticaanse wandelgangen te horen dat er in het geheim gesprekken gevoerd worden tussen de Duitse Katholieke Kerk en het Vaticaan. ‘Eigenlijk verlopen die heel goed’, vertelt een ingewijde.

Persbureau KNA weet te melden dat een eerste gesprek ‘heel discreet op 26 juli in het Vaticaan plaatsvond’. Een ingewijde meldt het Nederlands Dagblad dat eind oktober een tweede gesprek plaatsvond. In de eerste helft van 2024 zijn drie verdere ontmoetingen gepland.

De Duitse katholieken zijn ervan overtuigd dat zij weliswaar de grenzen van het huidige kerkelijk recht opzoeken, maar daar netjes binnen blijven. Het Vaticaan ziet dat anders. Volgens ingewijden is echter een belangrijk deel van het probleem dat Rome en Duitsland elkaar wegens grote cultuur- en taalverschillen niet of nauwelijks begrijpen.

Foto: www.synodalerweg.de